Dlaczego 90% duńskich Żydów przeżyło Holokaust?

Kierowca karetki pogotowia z Danii jest pochłonięty książką telefoniczną w Kopenhadze, wyszukując żydowskie nazwiska.

Gdy tylko usłyszał wiadomość, że naziści deportują wszystkich duńskich Żydów następnego dnia, zdał sobie sprawę, że musi ich ostrzec.

Sąsiedzi i przyjaciele

Ten człowiek był tylko jedną z setek, być może tysięcy Duńczyków, którzy weszli do bitwy pod koniec września 1943 roku. Ich cel był prosty: pomóc swoim żydowskim przyjaciołom i sąsiadom. Wkrótce naród żydowski z Kopenhagi i innych miast, potajemnie skierował się na duńskie wybrzeże do ciasnych ładowni małych łodzi rybackich.

Dania miała dokonać imponującego wyczynu – uratować ogromną większość ludności żydowskiej. Kilka godzin po wiadomości, że naziści zamierzają zniszczyć duńskich Żydów, prawie wszyscy duńscy Żydzi uciekli. W ciągu kilku dni większość z nich uciekła z Danii do neutralnej Szwecji. Cudowne ocalenie ponad 90% duńskich Żydów zawdzięczają prostym Duńczykom, z których większość odmówiła pochwały za uratowane życie.

Nazistowscy żołnierze maszerują w Danii 9 kwietnia 1940 r.

Bunt

W kwietniu 1940 r. Wojska niemieckie zaatakowały Danię. Nie napotkali dużego oporu. Zamiast ponieść nieuchronną klęskę, opierając się, rząd duński zgodził się chronić Danię przed okupacją. W odpowiedzi naziści zgodzili się okazać poddanie najeźdźcy, szanując jego rządy i zachowując neutralność. Jednak w 1943 r. napięcie osiągnęło już granice.

Robotnicy zaczęli sabotować działania wojenne, a duński ruch oporu wzmógł wysiłki na rzecz walki z nazistami. W odpowiedzi naziści nakazali rządowi duńskiemu nałożyć surową godzinę policyjną, zakazać zgromadzeń publicznych i ukarać sabotażystów śmiercią. Rząd duński odmówił, więc naziści rozwiązali rząd i ustanowili stan wojenny.

Duńscy Żydzi stali się jednym z pierwszych celów. Holokaust rozkwitał w całej okupowanej Europie i bez ochrony duńskiego rządu, który zrobił wszystko, co możliwe, aby chronić Żydów przed nazistami, ludność żydowska Danii była w niebezpieczeństwie.

Pod koniec września 1943 r. Naziści otrzymali wiadomość z Berlina, że ​​nadszedł czas na pozbycie się Żydów z Danii. Planowali, że nalot zbiegnie się ze znaczącym świętem żydowskim – z Rosh Hashanah, żydowskim Nowym Rokiem. Marcus Melchior, rabin, otrzymał wiadomość o zbliżającym się pogromie i przerwał służbę w głównej synagodze w Kopenhadze.

To nie czas na modlitwę

„Teraz nie mamy czasu na modlitwę” – powiedział. „Mamy wiadomości, że w najbliższy piątek, w nocy z 1 na 2 października, gestapo przyjdzie i aresztuje wszystkich duńskich Żydów”. Powiedział zborowi, że naziści mają nazwiska i adresy każdego Żyda w Danii, i wezwał ich do ucieczki lub ukrycia się.

Setki ludzi spontanicznie zaczęło opowiadać Żydom o zbliżającej się akcji i pomagać im w ukrywaniu się. Według historyka Leni Yahil był to „żywy mur wzniesiony przez naród duński w ciągu jednej nocy”.

Naród duński nie miał jasnego planu, który miał ochronić Żydów. Ale sąsiednia Szwecja oferowała schronienie tym, którzy mieli zostać deportowani. Kraj neutralny i wciąż nie okupowany przez nazistów był najlepszym rozwiązaniem. Było też blisko – w niektórych przypadkach zaledwie trzy mile od duńskiego wybrzeża.

Od czasów Wikingów żegluga morska jest częśćią duńskiej tradycji, więc wiele łodzi rybackich i innych statków, stanęło do ważnego zadania, wysłania Żydów do Szwecji.

Ale duńscy rybacy bali się utracić źróło pozyskiwania środków na życie i zostać ukaranymi przez nazistów, jeśli zostaną złapani. Zamiast ich na szybko utworzone ochotnicze grupy oporu, aby pomóc Żydom, zdołały wynegocjować opłaty dla żydowskich pasażerów, a następnie zatrudnić ochotników, aby zebrać pieniądze na podróż. Średnia opłata za przejazd do Szwecji wynosiła około jednej trzeciej rocznego wynagrodzenia pracownika.

„Wśród rybaków byli ci, którzy skorzystali z tej sytuacji, ale równie jasne jest, że było więcej takich, którzy działali niezależnie od osobistych korzyści”, pisze historyk Bo Lidegor.

Łódź pełna Żydów, którzy chcieli uciec przed nazistami w Danii w 1943 r. Około 7000 duńskich Żydów umieszczono w łodziach, które wywiozły ich w bezpieczne miejsce do sąsiedniej Szwecji.

Ucieczka była ciężką próbą.

Żydzi gromadzili się w miastach rybackich, a następnie ukrywali się w małych łódkach, zwykle 10-15 osób na raz. Dali dzieciom środki nasenne i uspokajające, aby nie płakały, podczas godzinnej przeprawy. Niektóre łodzie, takie jak Gerda III, zostały zauważone przez patrole Gestapo.

Pomoc Żydom nie zawsze kończyła się sukcesem. W Hilleley, małym miasteczku rybackim, miejscowi opiekowali się setkami uchodźców. Ale kiedy przybyło gestapo, pracownik zdradził grupę Żydów ukrywających się na strychu miejskiego kościoła. Aresztowano 80 Żydów. Inni nie byli świadomi zbliżających się deportacji lub byli zbyt starzy lub niezdolni do szukania pomocy. Około 500 duńskich Żydów zostało deportowanych do getta w Theresienstadt.

Mimo strat była to najbardziej udana akcja tego typu podczas Holokaustu. Około 7200 duńskich Żydów wywieziono do Szwecji, a spośród 500 deportowanych do getta w Theresienstadt tylko 51 nie przeżyło Holokaustu.

Duński cud

Ocalenie wydawało się cudem, ale jest kilka czynników, które doprowadziły do ​​jego sukcesu. Werner Best, Niemiec, którego uczyniono odpowiedzialnym za Danię, ostrzegł niektórych Żydów przed nadchodzącymi działaniami i subtelnie podważył nazistowskie próby powstrzymania Duńczyków od pomocy duńskim Żydom. A Dania była jednym z niewielu miejsc w Europie, w których udało się z powodzeniem zintegrować swoją żydowską populację. Chociaż w Danii istniał antysemityzm przed Holokaustem i po nim, wojna nazistowska z Żydami była w dużej mierze postrzegana jako wojna przeciwko samej Danii.

Po wojnie większość Duńczyków odmówiła uznania i pochwał za ten wyczyn. Zwykli ludzie, którzy nigdy nie uważali się za część Duńskiego Ruchu Oporu, wysyłali wiadomości, zbierali żywność, udzielali schronienia lub strzegli własności tych, którzy wyjechali zanim wrócą do domu z wojny.

Ocalenie duńskich Żydów było niezwykłym wyczynem, który nie byłby możliwy bez zwykłych ludzi.

Źródło i Fotografie: lifter.com